Οι Διατροφικές Διαταραχές αποτελούν ένα από τα πιο σύνθετα και ανησυχητικά προβλήματα υγείας της σύγχρονης εποχής.
Δεν αφορούν μόνο τη σχέση του ατόμου με το φαγητό, αλλά αγγίζουν βαθύτερα ζητήματα ψυχικής υγείας, αυτοεικόνας και κοινωνικής πίεσης. Ως Διατροφολόγος, συναντώ συχνά ανθρώπους που παλεύουν με τις επιπτώσεις αυτών των διαταραχών, είτε σε σωματικό είτε σε ψυχολογικό επίπεδο.
Καταρχάς, η κατανόηση του προβλήματος είναι το πρώτο βήμα προς την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση.
Τι είναι οι Διατροφικές Διαταραχές
Με τον όρο «Διατροφικές Διαταραχές» περιγράφουμε ένα σύνολο σοβαρών καταστάσεων που χαρακτηρίζονται από ανθυγιεινή ή δυσλειτουργική σχέση με την τροφή.
Ήδη από την αρχαιότητα βρίσκουμε αναφορές σε ανθρώπους που απέφευγαν την τροφή ή κατέφευγαν σε υπερβολές. Στον Μεσαίωνα, η αυστηρή νηστεία ορισμένων γυναικών θεωρούνταν ένδειξη αγιότητας και αφοσίωσης, κάτι που σήμερα θα αναγνωρίζαμε ως συμπεριφορά με χαρακτηριστικά Διατροφικής Διαταραχής.
Με την ανάπτυξη της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας τον 19ο και 20ό αιώνα, οι Διατροφικές Διαταραχές απέκτησαν πιο σαφή ορισμό και μελετήθηκαν ως αυτόνομες κλινικές οντότητες.
Σημαντικός σταθμός στην κατανόησή τους υπήρξε η εισαγωγή τους στα επίσημα διαγνωστικά εγχειρίδια, όπως το DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
Στις πρώτες εκδόσεις του DSM, οι Διατροφικές Διαταραχές δεν είχαν ξεχωριστή θέση. Με την πάροδο των χρόνων, ωστόσο, η αναγνώριση της σοβαρότητας και της συχνότητάς τους οδήγησε στη συστηματική καταγραφή και διαφοροποίησή τους.
Σήμερα, στο DSM-5 περιλαμβάνονται διαγνώσεις όπως η Νευρική Ανορεξία, η Νευρική Βουλιμία και η Διαταραχή Υπερφαγίας. Επίσης, δίνεται έμφαση στην ψυχολογική διάσταση, στους κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνισή τους και στις σοβαρές σωματικές συνέπειες που μπορεί να έχουν.
Η ιστορική αυτή πορεία καταδεικνύει ότι οι διαταραχές πρόσληψης τροφής δεν είναι απλώς σύγχρονα «προϊόντα» του τρόπου ζωής ή των προτύπων ομορφιάς. Είναι στην ουσία βαθιά ριζωμένα ψυχοκοινωνικά φαινόμενα που συνοδεύουν τον άνθρωπο εδώ και αιώνες.
Η ενσωμάτωσή τους στο DSM υπογραμμίζει τη σημασία τους ως ψυχικές διαταραχές που απαιτούν εξειδικευμένη προσέγγιση και θεραπεία.
Οι πιο συνηθισμένες μορφές είναι:
Ψυχογενής Ανορεξία
Ένα άτομο με ανορεξία μπορεί να νιώθει ότι δεν είναι ποτέ «αρκετά αδύνατο». Όταν κοιτάζεται στον καθρέφτη, αναγνωρίζει μια παραμορφωμένη, υπέρβαρη εικόνα σώματος.
Συνήθως, όσοι νοσούν με Νευρική Ανορεξία είναι ιδιαίτεροι ευφυείς, περιορίζουν δραματικά ή αποφεύγουν τα βασικά γεύματα και υπερβάλλουν στη γυμναστική. Απομονώνονται, φορούν φαρδιά ρούχα για να κρύψουν το σώμα τους έχουν την τάση να ετοιμάζουν γεύματα για το οικείο περιβάλλον τους τα οποία όμως οι ίδιοι δεν καταναλώνουν.
Ψυχογενής Βουλιμία
Τα άτομα με Νευρική Βουλιμία ζούνε μέσα σε έναν φαύλο κύκλο.
Νιώθουν έντονες παρορμήσεις για να καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες φαγητού, την ίδια ώρα που καταλαμβάνονται από τύψεις και ενοχές για το βάρους τους.
Συνήθως δοκιμάζουν όλες τις “νέεες δίαιτες” που εμφανίζονται αλλά σύντομα απογοητεύονται εκ νέου. Μετά από κάθε υπερφαγικό επεισόδιο, καταφεύγουν σε «εκκαθαριστικές» συμπεριφορές, όπως εμετοί, υπερβολική άσκηση ή χρήση καθαρτικών.
Αδηφαγική Διαταραχή
Τα αδηφάγα άτομα κατά κανόνα είναι υπέρβαρα και η τροφή είναι και για αυτούς ένα συναισθηματικό καταφύγιο.
Καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού κρυφά, και στην συνέχεια νιώχουν ενοχές για το βάρους τους. Σε αντίθεση όμως με τους βουλιμικούς, δεν προσπαθούν να αποβάλλουν τις “θερμίδες που κατανάλωσαν” προκαλώντας εμετό ή κάνοντας υπεργυμναστική.
Άλλες Διατροφικές Διαταραχές
Αν και αυτές είναι οι πιο γνωστές, υπάρχουν και άλλες μορφές διαταραχών πρόσληψης τροφής. Αυτές είναι η Ορθορεξία (εμμονή με την «καθαρή» διατροφή), η Διαβουλιμία και η Ψυχαναγκαστική Υπερφαγία.
Όλες τους ανεξαιρέτως, μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα ζωής.
Γιατί εμφανίζονται οι Διατροφικές Διαταραχές
Οι Διατροφικές Διαταραχές δεν έχουν μία μόνο αιτία. Συνήθως προκύπτουν από τον συνδυασμό βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.
- Βιολογικοί παράγοντες: γενετική προδιάθεση, ορμονικές διαταραχές ή νευροχημικές ανισορροπίες.
- Ψυχολογικοί παράγοντες: χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, κατάθλιψη, τραυματικές εμπειρίες.
- Κοινωνικοί παράγοντες: τα πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, η πίεση για «τέλειο σώμα», ακόμη και τα σχόλια του περιβάλλοντος για την εμφάνιση.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι Διατροφικές Διαταραχές δεν είναι «απλές κακές συνήθειες» ή θέματα πειθαρχίας. Είναι σοβαρές ψυχικές ασθένειες που χρειάζονται επαγγελματική στήριξη.
Επιπτώσεις στην υγεία
Οι συνέπειες για το σώμα και τον νου είναι εκτεταμένες.
Συνέπειες Ανορεξίας
Η ανορεξία μπορεί να έχει εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες και η θνητότητα της είναι από τις υψηλότερες μεταξύ των ψυχικών ασθενειών.
Ανάμεσα σε άλλες, ένα άτομο με ανορεξία μπορεί να έρθει αντιμέτωπο με αφυδάτωση, ορμονικές διαταραχές, απώλεια μυϊκής μάζας, οστεοπόρωση, καρδιακές αρρυθμίες και σε ακραίες περιπτώσεις πολυοργανική ανεπάρκεια.
Στον ψυχολογικό τομέα, η ανορεξία μπορεί να επιφέρει άγχος, κατάθλιψη, κοινωνική απομόνωση και εμμονές.
Συνέπειες Βουλιμίας
Η βουλιμία είναι γνωστή και ως η βουβή διατροφική διαταραχή καθώς τα βουλιμικά άτομα δύσκολα γίνονται αντιληπτά.
Όμως, πρόκειται για μια εξαιρετικά σοβαρή πάθηση που μπορεί να επιφέρει αφυδάτωση, διαταραχές ηλεκτρολυτών που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακές αρρυθμίες, βλάβες στα δόντια και τον οισοφάγο και ορμονικές ανωμαλίες.
Οι ψυχολογικές συνέπειες της είναι το άγχος, η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η κατάθλιψη και η κοινωνική απομόνωση.
Συνέπειες Αδηφαγικής Διαταραχής
Η αδηφαγική διαταραχή είναι η πιό εμφανής από όλες τις διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Οι αδηφάγοι όπως προαναφέρθηκε είναι κατά κανόνα υπέρβαροι και μακροπρόθεσμα εμφανίζονται καρδιοαγγειακά νοσήματα (υπέρταση, διαβήτης) καθώς και οστεοπόρωση ή γαστρεντερικά προβλήματα.
Σε ψυχολογικό επίπεδο, επικρατεί έντονο άγχος γύρω από το φαγητό, εμφανίζονται καταθλιπτικά συμπτώματα και επέρχεται κοινωνική απομόνωση.
Σε προχωρημένες περιπτώσεις, οι Διατροφικές Διαταραχές μπορεί να απειλήσουν άμεσα τη ζωή. Αυτό κάνει την έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση κρίσιμη.
Ο ρόλος του διατροφολόγου
Πολλοί πιστεύουν ότι ο διατροφολόγος είναι απλώς κάποιος που «γράφει δίαιτες».
Στην πραγματικότητα όμως, ο ρόλος του είναι πολύ πιο ουσιαστικός. Είναι συνοδοιπόρος στην προσπάθεια του ατόμου να βελτιώσει την υγεία του και να ξαναχτίσει μια πιο ισορροπημένη σχέση με το φαγητό.
Μέσα από εξατομικευμένα διατροφικά πλάνα, αλλά και συνεχή υποστήριξη, ένας διατροφολόγος βοηθάει τον άνθρωπο να βρει ξανά την ισορροπία του και να αποκτήσει υγιείς συνήθειες που θα κρατήσουν σε βάθος χρόνου.
Αν και όπου χρειαστεί, ένας Διατροφολόγος δεν δρα μόνος. Συνεργάζεται με Ψυχολόγο ή Ιατρό, γιατί οι διατροφικές διαταραχές συνήθως χρειάζονται μια ολοκληρωμένη, ομαδική προσέγγιση.
Στην πράξη, η δουλειά του Διατροφολόγου ξεκινάει από μια προσεκτική λήψη διατροφικού ιστορικού. Είναι κρίσιμο να κατανοήσει τις συνήθειες, τις προτιμήσεις αλλά και τις δυσκολίες που έχει ο κάθε άνθρωπος γύρω από το φαγητό.
Στην συνέχεια, μέσα από εξατομικευμένα πλάνα διατροφής που στηρίζονται στις πραγματικές ανάγκες και στον τρόπο ζωής του ατόμου, επιδιώκεται η σταδιακή αποκατάσταση της ισορροπίας στα θρεπτικά συστατικά.
Δεν πρόκειται μόνο για το τι «γράφει» ένα πλάνο, αλλά για την συνεχή διατροφική εκπαίδευση, όπου ο άνθρωπος μαθαίνει να οργανώνει τα γεύματά του, να αναγνωρίζει τα σήματα πείνας και κορεσμού, και να απαλλάσσεται από ακραίους περιορισμούς που συνήθως οδηγούν σε φαύλο κύκλο.
Παράλληλα, χρησιμοποιούνται τεχνικές όπως η καταγραφή διατροφικού ημερολογίου, οι συνεδρίες ανατροφοδότησης και η ενίσχυση κινήτρων μέσα από συζήτηση και στόχους μικρών βημάτων.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η ψυχολογική υποστήριξη. Σε περιόδους κρίσης ή σε στιγμές όπου υπάρχει κίνδυνος υποτροπής, ο Διατροφολόγος βρίσκεται εκεί για να ενθαρρύνει, να προτείνει εναλλακτικές στρατηγικές και να θυμίσει ότι η διαδικασία είναι μαραθώνιος και όχι αγώνας ταχύτητας.
Πρόληψη και ενημέρωση
Η πρόληψη είναι πάντα προτιμότερη από τη θεραπεία.
Η σωστή ενημέρωση σε σχολεία, οικογένειες και κοινωνία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαταραχών πρόσληψης τροφής. Μερικά βασικά βήματα πρόληψης είναι:
- Ενίσχυση της θετικής εικόνας σώματος από μικρή ηλικία.
- Μείωση της πίεσης για εξωτερική εμφάνιση και έμφαση στη λειτουργικότητα και την υγεία.
- Προώθηση ισορροπημένης διατροφής χωρίς δαιμονοποίηση συγκεκριμένων τροφών.
- Δημιουργία περιβάλλοντος όπου το φαγητό δεν συνδέεται με ενοχές.
Καταλήγοντας για τις Διατροφικές Διαταραχές
Οι Διατροφικές Διαταραχές αποτελούν πολυδιάστατο πρόβλημα που δεν πρέπει να υποτιμάται.
Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η άμεση αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας μπορούν να κάνουν τη διαφορά στην πορεία αποκατάστασης.
Ως Διατροφολόγος, πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος αξίζει να μάθει να τρέφει το σώμα και το μυαλό του με υγιεινό και ισορροπημένο τρόπο, μακριά από ενοχές και ακραίες συμπεριφορές.
Η κατανόηση και η αποδοχή του εαυτού είναι το πιο ισχυρό εργαλείο για να χτίσουμε μια καλύτερη σχέση με το φαγητό και τη ζωή μας.
Υποστήριξη από το Τροφή & Υγεία
Χρειάζεσαι υποστήριξη για εσένα ή κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο που πιστεύεις ότι υποφέρει από μια διαταραχή πρόσληψης τροφής; Μπορώ να βοηθήσω!
Είμαι Διαιτολόγος Διατροφολόγος στην Θεσσαλονίκη και μπορώ να σε υποστηρίξω δια ζώσης η διαδικτυακά όπου και αν βρίσκεσαι! Θα χαρώ πολύ να σε γνωρίζω και μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου με όποιον από τους ακόλουθους τρόπους σε εξυπηρετεί:
- Κάλεσε με στο 6974811527
- Στείλε μου email στο info@trofikaiygeia.gr
- Συμπλήρωσε την φόρμα επικοινωνίας που θα βρείς στην ιστοσελίδα μου
